Nergens anders wordt meer geproduceerd en meer gedronken: een portret van koffiereus Brazilië

Koffieland Brazilië

Brazilië is groot, dat is een ding dat zeker is. Groot op het gebied van dansen, van voetbal en van feesten! Maar omdat het op vier na grootste land ter wereld midden in de koffiegordel ligt, is het ook groot in de koffiebusiness. Zo groot zelfs, dat Brazilië als koffie-exporteur onbetwist aan de wereldtop staat. Maar draait het allemaal om grootte – of gaat dat uiteindelijk ten koste van de kwaliteit?

Nee, er valt niets tegen in te brengen: met ruim 35% van de totale productie op de wereldmarkt is Brazilië de met afstand belangrijkste koffieproducent. Dalen hier de prijzen, dan dalen ze ook in alle andere koffielanden. Dat klikt behoorlijk invloedrijk. Maar een blik op de geschiedenis leert dat een derde nauwelijks iets voorstelt.

De smaakrevolutie: Braziliaanse koffie door de tijd

In 1920 was Brazilië verantwoordelijk voor ruim 80% van de wereldwijde koffieteelt. Maar door de gestage cultivering in andere landen is de voormalige gigant gekrompen tot een reus. En dat niet alleen. Ook de toenmalige focus op kwantiteit in plaats van kwaliteit heeft Brazilië wat gekost. Want voor de aanhangers van de zogenoemde “third wave” in de koffieconsumptie wordt de smaak weer belangrijker. De snelle Starbucks-kick? Die is passé! En datzelfde geldt voor de snel geteelde boon. Die dans is ook Brazilië niet ontsprongen. Terecht kunnen we stellen dat zich de afgelopen twee decennia een ware revolutie heeft voltrokken. Hoe komt dat?

kaffeeplantage-landwirtschaft-brasilien-kaffeelaender

“Embrapa” is het toverwoord! Dat is geen Braziliaans voor “abracadabra”, maar de naam van een onderzoekinstituut dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën op landbouwgebied. In het kader van het Brazilian Coffee Research Consortium werken hier de beste wetenschappers van het land samen en ontwikkelen zij nieuwe methoden voor de koffiemarkt – van de teelt via het oogstproces tot de bewerking en de verdere verwerking. Zij zijn enerzijds verantwoordelijk voor de efficiency met een bovengemiddelde totale opbrengst en anderzijds voor de bijbehorende kwaliteitsverbetering. Het is dan ook geen wonder dat de reus met het jaar gewilder wordt – en de productie recht omhoog schiet.

Koffie-export aan de haven: in Santos gaat het van de hand

Koffie willen verkopen is één ding. Het ook daadwerkelijk doen het andere. In Brazilië gaat dat nergens beter dan in Santos. Deze havenstad, gelegen in de deelstaat São Paulo, vormt het centrum van de Braziliaanse exporthandel. En dat als sinds mensenheugenis. Gevoelsmatig dan. In elk geval wordt van hieruit al sinds 1797 koffie geëxporteerd. Behalve groene koffie worden via de grootste haven van Latijns-Amerika ook suiker, soja, maïs, sinaasappelsap en steenkool verscheept. Overigens biedt de Rua Quinze de Novembro, in het oude centrum van Santos, een zeer bijzonder inkijkje. Deze straat symboliseert het hart van de Braziliaanse koffiewereld en is niet alleen voor koffieliefhebbers een bezoek waard.

hafen-kaffeeexport-brasilien-kaffeelaender

Koffieteelt in Minas Gerais: een enorm gebied met enorme mogelijkheden

In Santos verlaten de bonen het land. Groeien doen ze voor het grootste gedeelte in de deelstaat Minas Gerais. Meer dan de helft van de totale Braziliaanse koffieopbrengst komt hier vandaan. Bij de historische Fazenda da Lagoa, sinds 2005 UTZ-gecertificeerd, kopen wij al jarenlang koffie in voor onze Café Royal Blends. Met zijn 3.600 hectare behoort deze fazenda tot de grootste koffieplantages van het land. Op dit immens grote terrein bevinden zich overigens ook uitgestrekte ecologische compensatiegebieden. Het doel hiervan is de instandhouding van de soortenrijkdom van planten en dieren en het daarmee samenhangende behoud van het ecologische evenwicht.

Dankzij de UTZ-certificering wordt echter ook aandacht geschonken aan de arbeidsomstandigheden van de medewerkers. De koffieproducenten in Brazilië zijn voor het grootste deel kleine boeren. Veel van deze UTZ-gecertificeerde boeren zijn op hun beurt weer lid van een coöperatie. Dat levert hun aanzienlijke voordelen op: ze worden geschoold op belangrijke gebieden, zoals teelt- en oogsttechnieken, ze denken op langere termijn en ze dragen meer verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld met betrekking tot het garanderen van de traceerbaarheid van de koffie. Op de Fazenda da Lagoa houdt dat concreet ook in dat de medewerkers tijdens het werk op het veld altijd beschermende kleding dragen. De families die op de plantage zijn gehuisvest hebben bovendien toegang tot schoon drinkwater, elektriciteit en sanitaire voorzieningen.

Van generatie op generatie: nieuwe gebieden profiteren van de kennis van de oude

Een jong koffieteeltgebied is Cerrado Mineiro in het noorden van Brazilië. Hier ligt de productiviteit dankzij gunstige weersomstandigheden, grote, vlakke terreinen en gemechaniseerde oogst bijzonder hoog. Ruim de helft van de plantages beschikt over druppelirrigatiesystemen. Deze manier van irrigatie geeft slechts geringe, maar wel uiterst nauwkeurige hoeveelheden water af aan de planten. Dat is niet alleen zeer waterbesparend, in combinatie met het optimale klimaat zorgt dit ook voor koffie van een zeer goede, gelijkmatige kwaliteit.

brasilianer-kaffeeanbaugebiet-brasilien-kaffeelaender

Als de plaatselijke bevolking het drinkt...

En de kwaliteit is ook bij de Brazilianen een succes – want ze zijn dol op hun koffie! Zo drinken ze de helft ervan zelf op.

Typisch Braziliaanse koffie heeft een subtiel zuurtje, een vrij zoete smaak en vertoont heel vaak nuances van chocolade en noten. Maar ook hier hangt dat, net als overal elders, af van soort, regio en klimatologische en economische omstandigheden. Zo wordt intussen steeds meer geïnvesteerd in kwalitatief hoogwaardige canephorabonen (in de volksmond robusta). Onze Braziliaanse koffie wordt gebruikt voor veel Café Royal Blends. En niet ten onrechte. Want de kleine bonen van de koffiereus zorgen voor een groot verschil in smaak!

Single Origins en Blends

Blend of Single Origin? Koffieliefhebbers zweren bij bonen van één soort. Hier leest u waarom melanges in niets onderdoen voor speciale koffiesoorten.